Regulacje prawne dotyczące wdrażania wodoru w Polsce

Dyrektywa unijna z 22 października 2014 roku w sprawie rozwoju infrastruktury paliw alternatywnych (AFID – Alternative Fuels Infrastructure Directive) zobowiązuje państwa członkowskie, aby do końca 2025 roku wybudowały odpowiednią liczbę stacji tankowania. Liczba ta nie jest jednak sprecyzowana i ma wynikać z przyjętej w każdym państwie polityki krajowej.

Polska wdrożyła dyrektywę AFID do krajowego porządku prawnego ustawą z 11 stycznia 2018 roku O elektromobilności i paliwach alternatywnych. Ustawa to po raz ostatni została znowelizowana 24 maja 2020 roku. W myśl jej zapisów wodór jest traktowany jako paliwo alternatywne. Prawo zakłada wspieranie użytkowników zbiorowych i indywidualnych poprzez wprowadzenie możliwości wjazdu pojazdów napędzanych wodorem do Stref Czystego Transportu oraz zachęty podatkowe w postaci zwolnienia takiego auta z akcyzy.

Rada Ministrów przyjęła 17 października 2019 roku w trybie obiegowym zaktualizowane „Krajowe ramy polityki infrastruktury paliw alternatywnych”. Dokument określa specyfikacje techniczne infrastruktury do tankowania wodoru w stanie gazowym w pojazdach silnikowych, czystości wodoru wydawanego przez punkty tankowania wodoru oraz zasady wyboru sprzedawcy energii elektrycznej do ładowania pojazdów elektrycznych.

Polskie przepisy normują już zasady produkcji i magazynowani wodoru, dozoru technicznego urządzeń służących do przeładunku, transportu i magazynowania wodoru, ochrony przeciwpożarowej, zasady BHP, zasady działania służb ratowniczych. Istniejące regulacje dotyczą szerzej paliw gazowych i niebezpiecznych, do których zaliczany jest również wodór.

Najbardziej wyczekiwanym aktem normatywnym, który stanie się punktem odniesienia dla całego polskiego rynku, jest jednak Polska Strategia Wodorowa. Dokument tworzony przez Ministerstwo Klimatu i Środowiska 14 stycznia br. został przekazany do publicznych konsultacji. „Polska Strategia Wodorowa do roku 2030 z perspektywą do 2040 r.” zakłada przede wszystkim 6 koniecznych do osiągnięcia celów:

Strategia definiuje łącznie 40 różnych działań mających wesprzeć polską gospodarkę w wykorzystaniu jej potencjału technologicznego, naukowego i badawczego w rozwoju technologii wodorowych. Wśród nich podkreśla konieczność stworzenia przepisów, które „usuną bariery rozwoju rynku wodoru oraz zachęcą do stopniowego zwiększania wykorzystania OZE na potrzeby elektrolizy”.

Stworzenie ram prawnych będzie wymagało przeformułowania aż 14 zapisów, w tym m.in.: o prawie energetycznym, o elektromobilności i paliwach alternatywnych, o systemie monitorowania i kontrolowania jakości paliw, o odnawialnych źródłach energii, prawo wodne, itd. Elementem kluczowym dalszego upowszechniania wodoru w Polsce będzie również powołanie dolin wodorowych oraz lokalne i międzynarodowe partnerstwa – obecnie Ministerstwo Klimatu i Środowiska informuje o aż 150 podpisanych listach intencyjnych.

Istotnym aspektem rozwoju technologii wodorowych w naszym kraju jest technologia Power to Gas (P2G), w których do produkcji wodoru wykorzystuje się proces elektrolizy.

Obecnie polskie prawo nie reguluje standardów podłączenia elektrolizera do sieci. Oddzielnym wyzwaniem jest również stworzenie sprawiedliwego systemu naliczania opłat. Na razie funkcjonuje podwójny – dla energii elektrycznej w rozliczeniach z magazynami oraz za świadczenie usługi przesyłu lub dystrybucji. Brak stosownych zapisów prawnych komplikuje również inwestycje w stosowną infrastrukturę. Aktualnie warunki przyłączenia dla instalacji określa lokalny operator, a jeśli moc instalacji przekroczy 5 MWh, wymagana jest dodatkowa ekspertyza w celu określenia jej wpływy na lokalny ekosystem.

Kolejnym elementem istotnym dla firm oraz indywidualnych użytkowników będzie jakość samego paliwa. Obecnie sprzęt i algorytmy tankowania wodoru w stanie gazowym na wolnym powietrzu określa norma ISO/TS 20100, a czystość wodoru wydawanego przez punkty tankowania opisane są za pomocą normy ISO 14687-2. Urządzenia podłączające i służące do tankowania gazu w pojazdach silnikowych są zawarte w ISO 17268. Zmian w ustawie wymaga zarówno definicja samego wodoru jako paliwa, jak i stworzenie rozporządzeń dotyczących parametrów paliwa w zależności od specyfikacji pojazdów samochodowych. Uporządkowania wymaga pobieranie próbek do analizy wodoru, a także określenie jak będzie przebiegał sam proces kontroli.

Dostępny projekt strategii wodorowej uwzględnia także kwestie związane z przesyłem wodoru. Obecne zapisy w Prawie Energetycznym sugerują konieczność posiadania przez podmiot dystrybuujący specjalnej koncesji. Autorzy strategii rekomendują odstąpienie od idei koncesjonowania wodoru, aby stworzyć przyjazny klimat do rozwoju tej technologii w naszym kraju. Ministerstwo Klimatu i Środowiska zakłada, że Polska powinna zbudować infrastrukturę stanowiącą część europejskiej sieci

tankowania wodoru do 2025 roku. Źródłem finansowania tych inwestycji może być Fundusz Odbudowy – szczegóły są obecnie elementem uzgodnień międzyresortowych i konsultacji.

Ustawa z dnia 11 stycznia 2018 roku o elektromobilności i paliwach alternatywnych (tekst jednolity z 22 maja 2020 roku) określa rozwoju stacji paliw alternatywnych oraz ramy legislacyjne, w jakich należy się poruszać w ramach ich tworzenia. Akt prawny uwzględnia rozwiązania tankowania zarówno dla ruchu prywatnego, jak i dla coraz powszechniej kupowanych przez miasta w Polsce autobusów zeroemisyjnych. Określa również normy, jakie musi spełniać stacja oraz badania i kontrole w ramach jej eksploatacji. Jeśli chodzi o sam pojazd, z uwagi na to, że jednym z elementów składowych aut na wodór jest instalacja sprężonego wodoru, ich wprowadzenie na rynek wymaga homologacji. Obecnie wyzwaniem jest również relatywnie wysoka cena technologii wodorowej, dlatego uruchomiono już zarówno ze środków krajowych, jak i unijnych, szereg dofinansowań dla firm, samorządów i podmiotów prywatnych na zakup pojazdów zasilanych wodorem.

Przechowywanie wodoru wiąże się z zagrożeniem rozprężenia gazu, dlatego również zbiorniki zostały objęte szeregiem rozwiązań prawnych. Mogą być one użytkowane wyłącznie na podstawie decyzji zezwalającej na ich eksploatację, wydanej przez Dyrektora Transportowego Dozoru Technicznego. Jednocześnie wymagania techniczne w zakresie badań i eksploatacji specjalistycznych urządzeń ciśnieniowych, do których należy zaliczyć ww. zbiorniki, określone są w rozporządzeniu o specjalistycznych urządzeniach ciśnieniowych zwanym rozporządzeniem SUC247 i obligatoryjnie powinny być poddawane badaniom wykonywanym przez TDT. Zgodnie z wymaganiami rozporządzenia SUC, w toku eksploatacji zbiorników wodoru H2, służących do zasilania silników spalinowych w pojazdach, przeprowadzane są badania okresowe i doraźne, wykonywane jako: rewizje wewnętrzne, próby ciśnieniowe, rewizje zewnętrzne oraz próby szczelności.

Większość funkcjonujących dziś rozwiązań prawnych bazuje na już istniejących ustawach i rozporządzeniach. Wraz z ogłoszeniem Polskiej Strategii Wodorowej, polskie prawodawstwo czekają kolejne zmiany tak, aby stworzyć sprzyjające i bezpieczne warunki dla wdrożenia wodoru jako rozwiązania w kolejnych branżach krajowej gospodarki. Przyszłość wodoru w Polsce zależy od połączenia odpowiednich norm prawnych z skutecznymi mechanizmami finansowania oraz aktywnością i innowacyjnością polskich przedsiębiorców, gotowych rozwijać nowe technologie oraz pomysły w ramach międzysektorowych partnerstw.